Materie

Hoe wormen door doolhoven kronkelen

DoorMarcel Vonk

In drukke ruimtes bewegen we van nature langzamer dan in een lege ruimte. Verrassend genoeg kunnen wormen precies het tegenovergestelde gedrag vertonen: in een omgeving met willekeurig verspreide obstakels, hebben ze de neiging sneller te bewegen wanneer er meer obstakels zijn.

Lees meer

entanglement.jpg
Serie: Snaren en holografie
Heelal

Snaren en holografie (14): Verstrengelingsentropie

DoorMarcel Vonk
Deel 15
14 min

In de afgelopen twee artikelen in dit dossier hebben we twee toepassingen van het holografisch principe besproken. In beide gevallen ging het om toepassingen die uiteindelijk iets zeggen over waarnemingen en experimenten: in het ene geval leert holografie ons iets over het quark-gluonplasma dat het vroege heelal vulde; in het andere geval leert het ons iets over een bepaalde klasse van zwarte gaten. Vandaag en in het artikel van volgende week komen we een toepassing tegen die meer in de oorspronkelijke lijn van het holografisch principe ligt: een toepassing waarbij de ene theorie ons iets vertelt over de andere. Om die toepassing te kunnen begrijpen, moeten we eerst weten wat natuurkundigen verstaan onder ‘verstrengelingsentropie’. Dat begrip is daarom het onderwerp van vandaag.

delft_small.jpg
Geen categorie

Einsteins ongelijk bewezen?

DoorMarcel Vonk
16 min

Het was vorige week met grote letters in de krant te lezen: Einsteins ongelijk is bewezen. Delftse onderzoekers hebben een experiment uitgevoerd dat dit definitief aantoont. Maar waar had Einstein nu precies ongelijk in, en hoe is dat bewezen?

g1915_small.jpg
Serie: Snaren en holografie
Heelal

Snaren en holografie (13): Kerr/CFT

DoorMarcel Vonk
Deel 14
12 min

Het holografisch principe, het onderwerp van deze reeks artikelen, stelt ons in staat om allerlei vragen over de mysterieuze theorie van de quantumzwaartekracht “om te schrijven” naar vragen over een veel begrijpelijkere quantumveldentheorie. De grote vraag is: zijn er in de natuur om ons heen systemen waarop dit principe direct van toepassing is, en waaraan we metingen kunnen doen, zodat we het holografisch principe experimenteel kunnen testen?

plasma.jpg
Serie: Snaren en holografie
Deeltjes

Snaren en holografie (12): Het quark-gluonplasma

DoorMarcel Vonk
Deel 13
14 min

Het holografisch principe kent vele toepassingen in de moderne theoretische natuurkunde. In het vorige artikel in dit dossier zagen we hoe het principe ons helpt om vanuit “gewone” quantumveldentheorieën lessen te leren over zwarte gaten. Vandaag zullen we een voorbeeld zien dat precies omgekeerd werkt: vanuit zwarte gaten en zwaartekrachtssystemen leert het holografisch principe ons iets over vraagstukken in de quantumveldentheorie die een rol spelen in de ontstaansgeschiedenis van het heelal.

newton.png
Serie: Wetten van Newton
Heelal

De wetten van Newton (I)

DoorManus Visser
Deel 1
6 min

Iedereen heeft wel eens gehoord van de wetten van Newton. Maar wat houden deze natuurwetten precies in? En wat is hun status in de huidige natuurkunde? In deze serie van artikelen zullen we deze vragen beantwoorden. We beginnen met de eerste wet van Newton.

Geen categorie

Deeltjesversnellers in het heelal: Jacco Vink

DoorMarcella Wijngaarden
10 min

In de ruimte worden deeltjes versneld naar zeer hoge energieën. Hoe dat gebeurt en waar ze vandaan komen is echter niet duidelijk. Jacco Vink is astrofysicus aan de Universiteit van Amsterdam en probeert deze problemen op te lossen.

blackbody.png
Serie: Snaren en holografie
Heelal

Snaren en holografie (11): De informatieparadox

DoorMarcel Vonk
Deel 12
14 min

Het holografisch principe heeft, sinds Juan Maldacena er in 1998 een eerste voorbeeld van vond, allerlei toepassingen gevonden in de moderne theoretische natuurkunde. In het vorige artikel in deze serie hebben we gezien dat het holografisch principe afkomstig is uit ideeën over zwarte gaten. Het ligt dus voor de hand dat een deel van de toepassingen ons ook nieuwe dingen leert over deze mysterieuze objecten. Vandaag bespreken we misschien wel het bekendste voorbeeld waarin dat het geval is: de informatieparadox.

holography.png
Serie: Snaren en holografie
Heelal

Snaren en holografie (10): Het holografisch principe

DoorMarcel Vonk
Deel 11
14 min

In het vorige artikel in dit dossier zagen we hoe de Argentijn Juan Maldacena ontdekte dat twee op het oog heel verschillende natuurkundige modellen exact hetzelfde beschreven. Het ene model is een model van snaarvormige deeltjes in een tiendimensionale ruimte, waarmee onder meer de quantumzwaartekracht beschreven kan worden. Het andere model is een ‘gewone’ quantumveldentheorie in vier dimensies, waarin de zwaartekracht geen enkele rol speelt. In dit artikel zullen we zien hoe deze ontdekking een antwoord gaf op een vijfentwintig jaar oude vraag.

superkamiokande.jpg
Geen categorie

Nobelprijs natuurkunde naar neutrino-onderzoek

DoorMarcel Vonk
2 min

Het wordt ook wel een ‘spookdeeltje’ genoemd: het neutrino is een van de lichtste, en daarmee meest ongrijpbare soorten deeltjes in het heelal. Lang werd zelfs gedacht dat neutrino’s helemaal niets wegen, maar uit diverse experimenten weten we tegenwoordig dat deze deeltjes toch een heel kleine massa hebben. Vandaag werd de Nobelprijs voor de natuurkunde toegekend aan twee onderzoekers die met hun experimenten grote bijdragen aan dit onderzoek hebben geleverd.